Όταν έφυγα από την Πρέβεζα για τις σπουδές μου στην Αθήνα, κάθε φορά που γνώριζα κάποιον συμφοιτητή ή συμφοιτήτρια, μού λέγαν “από πού είσαι;”, απαντούσα “από την Πρέβεζα”, και μου ανταπαντούσαν “Καρυωτάκης!” ή “του Καρυωτάκη!”. Κάποια στιγμή έγινε, βέβαια, ενοχλητικό αλλά πάντα αισθανόμουν – τώρα ξέρω – πως ήταν πέρα για πέρα δίκαιο.

Μεγαλώνοντας σε μια μικρή επαρχιώτικη πόλη στα δυτικά άκρα της Ελλάδας, σας διαβεβαιώνω ότι “έφαγα όλα τα σκατά” που αναλογούν σε κάθε έφηβο αγόρι ή κορίτσι που έχει την τύχη ατυχία να μεγαλώνει στην περιφέρεια με όλη τη μικροαστική, επαρχιακή μιζέρια και την άξεστη και συντηρητική νοοτροπία που σε περικυκλώνει και σε πνίγει τόσο που να λες “Παναγία μου, με κάποιο τρόπο πρέπει να φύγω από εδώ”. Παιδιά σαν και μένα βρίσκαμε καταφύγιο στη μουσική και τη λογοτεχνία. Και φυσικά ο Καρυωτάκης – μαζί με άλλους ποιητές και πεζογράφους, φυσικά – ήταν για εμάς σωτήριο αποκούμπι.

Οπωσδήποτε έπρεπε να ανεχόμαστε κάθε λογής απαίδευτος νταήδες που χλεύαζαν τον “συφιλιδικό που δυσφημεί την πόλη μας και που δεν μπόρεσε να πνιγεί, επειδή τάχα ήξερε κολύμπι”…

Όμως, με τα χρόνια γνωρίσαμε και τους Πρεβεζάνους εκείνους οι οποίοι τον τιμούν και τον δέχονται, αναγνωρίζοντας το τι σήμαινε εκείνα τα χρόνια δυσμενή μετάθεση στην Πρέβεζα για έναν κοσμοπολίτη λόγιο διανοούμενο της εποχής. Εδώ πρέπει να σταθώ λίγο. Ο Κώστας Καρυωτάκης, εκτός από ιδιαίτερα μορφωμένος, ήταν και ένας ευσυνείδητος και υπεύθυνος δημόσιος υπάλληλος. Είχε καταγγείλει αρκετές φορές στους αρμόδιους ανώτερούς του διασπάθιση μεγάλου μέρους των κονδυλίων που διέθεσε στο ελληνικό κράτος η τότε Κοινωνία των Εθνών για περίθαλψη και κάλυψη των αναγκών των ενάμισι, περίπου, εκατομμύριο προσφύγων που συνέρρευσαν στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση του μετώπου στην Μικρά Ασία και την επακόλουθη υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Επειδή “δεν έλεγε να σωπάσει”, τον έστειλαν πρώτα στην Πάτρα και κατόπιν στην Πρέβεζα.

Οι Πρεβεζάνοι που σας ανέφερα πιο πριν, εκείνοι που ντον τιμούν, τον τιμούν και για έναν ακόμη λόγο, ίσως πολύ πιο σημαντικό. Με την τραγική κατάληξή του, η Πρέβεζα, η γενέτειρά μου, μπήκε άπαξ και διά παντός στο τοπίο της ελληνικής λογοτεχνίας, ακριβώς όπως και η Μόσχα του Μαγιακόβσκι και το Τορίνο του Παβέζε. Έχουν συγκεντρωθεί σε έναν τόμο όλα τα ποιήματα, τα οποία είτε αναφέρονται στην Πρέβεζα ως τόπος αυτοκτονία του σπουδαίου ποιητή, είτε χρησιμοποιούν την Πρέβεζα ως λογοτεχνικό σύμβολο.

Ο ίδιος ο Κώστας Καρυωτάκης την εποχή του και κατόπιν, δεν ταιριάζει να γράψω ότι λοιδορήθηκε, ούτε ότι πολεμήθηκε με μένος. Γεγονός, ωστόσο είναι ότι έμμεσα υποτιμήθηκε η λογοτεχνική δύναμη και ποιότητα του έργου, με το να κατακρίνεται το φαινόμενο που αποκαλούσαν πολλοί ποιητές και λογοτεχνικοί κριτικοί της Γενιάς του ‘30 (Ελύτης κ.α.) “καρυωτακισμό”. Με αυτό τον όρο τσουβάλιαζαν πολλούς νεαρούς, ελάσσονες ίσως, ποιητές που προσπαθούσαν να μιμηθούν το ύφος του πρότυπού τους.

Όπως και να έχει πάντως, το σύνολο της μεταπολεμική ποίησης στη χώρα μας οφείλει πάρα πολλά – ίσως τα περισσότερα – στους δύο γίγαντες του ελληνικού Μοντερνισμού στην Ποίηση: στον Κωνσταντίνο Καβάφη και τον Κώστα Καρυωτάκη. Ειδικά ο τελευταίος με το τόσο ιδιαίτερο ύφος του και την ειλικρινή απόγνωση και τον ασυμβίβαστο ποιητικό, και όχι μόνο, χαρακτήρα του θα στέκει θαρρώ “ες αεί” σημείο αναφοράς και αποκούμπι για ανήσυχα και ευαίσθητα παιδιά.

 Κώστας Μαζιώτης
A Pillow of Secrets
Κάθε Δευτέρα, 12:00-14:00